PPLG: de toekomst van het landelijk gebied

PPLG: de toekomst van het landelijk gebied

Op 27 juni jl. is de startversie van het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG) vastgesteld door Gedeputeerde Staten Noord-Holland. Op 21 september volgde een conferentie over het PPLG. Komende maanden wordt de startversie uitgewerkt tot een formele ontwerpversie. Wat betekent dit voor het landelijk gebied van Noord-Holland dat 76% van de oppervlakte van de provincie beslaat? En wat is de rol van gemeenten binnen dit provinciaal programma?

Provinciaal Programma Landelijk Gebied

Het Provinciaal Programma Landelijk Gebied wordt het samenhangende beleidskader voor het landelijk gebied van Noord-Holland. Het bevat een uitwerking van de nationale opgaven voor biodiversiteit en stikstof, water en bodem, klimaat en het perspectief voor de landbouw. Deze opgaven staan in het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) en vloeien voort uit Europese of mondiale verplichtingen zoals het Klimaatakkoord van Parijs, de Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn van de Natura 2000-gebieden, de Kaderrichtlijn Water en de Nitraatrichtlijn. In aanvulling hierop bevat het PPLG voor Noord-Holland een uitwerking van provinciale opgaven voor het landelijk gebied, zoals voor de thema’s landschap, erfgoed en recreatie. Het is de bedoeling dat de integrale benadering in het PPLG meer overzicht en duidelijkheid geeft dan de tot nu toe separate beleidsvisies. Beleidskeuzes en maatregelen dienen immers vaak meerdere opgaven tegelijkertijd.

Het definitieve PPLG zal de opdracht voor de vijf regio’s in Noord-Holland bevatten. Deze regio’s zijn 1. Wadden, Kop van Noord-Holland en West-Friesland, 2. Noord-Kennemerland, 3. Laag Holland, 4. Zuid-Kennemerland en Amstel-Meerlanden en 5. Gooi en Vechtstreek. De uitvoering van de opdracht zoals die in het PPLG is geformuleerd vindt via gebiedsprocessen in deze regio’s plaats.

Gebiedsprocessen: wie doet wat

Provincie Noord-Holland beschouwt zichzelf als regisseur van de gebiedsprocessen in het landelijk gebied. Ze zorgt ervoor dat voor de vijf regio’s programmamanagers en toegeruste gebiedsteams beschikbaar komen die de taak hebben om gebiedsprocessen te regisseren. De uitvoering van alle opgaven ligt niet volledig bij de provincie. Bepaalde (delen van) gebiedsprocessen worden geregisseerd door andere partijen, zoals een waterschap, gemeente of terrein beherende organisatie, agrarisch collectief of lokale initiatiefnemers.
De rol van gemeenten in de gebiedsprocessen zal in elke regio anders zijn. De programmamanager stelt een uitvoeringsprogramma op dat een concrete uitwerking is van de opdracht zoals deze in het PPLG is geformuleerd. De uitvoeringsprogramma’s zijn gericht op de uitvoering van het beleid in het PPLG. Op lokaal niveau kunnen beleidsmatige afwegingen worden gemaakt.
De bestuurlijke samenwerking tussen de vele partijen krijgt op verschillende plaatsen vorm. Op provinciaal niveau functioneert de Regietafel PPLG & Stikstof. Namens de Noord-Hollandse gemeenten neemt de Gemeente Zaanstad zitting aan deze regietafel. Voor de vijf regio’s worden bestuurlijke stuurgroepen gevormd die de koers van de uitvoeringsprogramma’s bewaken. Elke stuurgroep staat onder voorzitterschap van een gedeputeerde, de programmamanager is secretaris.

Borging van landschap en erfgoed

Hoewel landschappelijke waarden niet in een kwantitatieve opgave zijn te vatten, ziet Provincie Noord-Holland kansen om de opgaven in het PPLG te gebruiken voor de versterking en verbetering van (de toegankelijkheid) van het landschap. Voorbeelden die in de startversie van het PPLG worden aangehaald zijn de aanleg van waterbergingen door historische waterlopen in ere te herstellen of inundatievelden te benutten. Of agrarische verbreding met natuur- en landschapsbeheer, recreatieve voorzieningen en de herbestemming van gebouwd erfgoed, zoals de stolpboerderijen. Landschap en erfgoed is daarom een van de zes thema’s in het PPLG waarvoor doelen zijn geformuleerd.
Zo wordt in het PPLG gesteld dat bij elke ruimtelijke ontwikkeling de bescherming en ontwikkeling van landschappelijke waarden en erfgoed het uitgangspunt is. De meest waardevolle landschappen en natuurgebieden worden in de Omgevingsverordening beschermd: de UNESCO-werelderfgoederen, het Natuurnetwerk Nederland, het Bijzonder Provinciaal Landschap en de rijks-, provinciale- en gemeentelijke monumenten. De ruimtelijke kwaliteitseis en de Leidraad Landschap en Cultuurhistorie borgen dat ruimtelijke ontwikkelingen passend zijn en voortbouwen op de karakteristieken en waarden van het landschap.
Provincie Noord-Holland gaat in het PPLG uit van ‘erfgoedinclusiviteit’: niet de bevriezing van het erfgoed, maar ontwikkelingsgericht meebewegen op basis van erfgoedwaarden en hierbij de tijdlagen in het landschap herkenbaar houden. Bij de uitvoering van gebiedsprocessen in de vijf regio’s wordt dit concreet gemaakt door instrumenten te gebruiken zoals een landschapshistorische analyse (bijvoorbeeld een gebiedsbiografie) of ontwerpend onderzoek aan toekomstperspectieven.
Naast kansen zijn ook spanningen tussen de opgaven en doelen in het PPLG denkbaar. Zo kan de aanleg van recreatieve voorzieningen schuren met het verbod op nieuwe stedelijke ontwikkelingen in beschermd landschap, en fluctuerende waterstanden en verzilting beschadigen archeologisch en gebouwd erfgoed. Vaak zal een zorgvuldige afweging in het gebiedsproces gemaakt moeten worden. Provincie Noord-Holland laat aan de gebieden over welke afweging wordt gemaakt, maar vraagt om een goede afweging en onderbouwing.

Van startversie naar een definitief PPLG

Na vaststelling door Gedeputeerde Staten Noord-Holland eind juni 2023 is de startversie aangeboden aan de minister voor Natuur en Stikstof voor toetsing. Naar verwachting wordt eind november 2023 een volgende stap in de besluitvorming gezet als Gedeputeerde Staten het ontwerp-PPLG vaststellen. Het ontwerp-PPLG wordt dan ter inzage gelegd. Bij het ontwikkelen van het PPLG worden de resultaten van de inwonersraadpleging gebruikt. Ruim 5.000 inwoners deden mee aan de raadpleging: 1.900 namen deel als onderdeel van een panel en 3.600 vulden de open raadpleging in. Uit de raadpleging blijkt een duidelijk signaal over waar Provincie Noord-Holland in beleid prioriteit aan moet geven: de provincie moet zorgen voor een gezonde leefomgeving, problemen door te veel of te weinig water voorkomen en de natuur verbeteren.
Het definitieve PPLG wordt medio 2024 ter besluitvorming aan de Provinciale Staten voorgelegd. Vanaf 2024 wordt het PPLG jaarlijks geactualiseerd. Wanneer precies de uitvoeringsprogramma’s voor de vijf regio’s door Gedeputeerden Staten worden vastgesteld is vooralsnog niet zeker. Onder andere de val van het kabinet en vertraging in de toetsing leidt tot enige aanpassingen in de planning. De nieuwe planning wordt nu besproken met het rijk.

Meer weten?

Zie https://www.noord-holland.nl/Onderwerpen/Landelijk_gebied/Provinciaal_Programma_Landelijk_Gebied_PPLG

Op 6 december vindt het Erfgoedteam Erfgoed en de transitie van het landelijk gebied van het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland plaats.

(Beeldverantwoording: Anna Groentjes. Tekst: Lisa Timmerman)