Provinciale stolpenstructuren in het omgevingsplan: wat en hoe ?

Provinciale stolpenstructuren in het omgevingsplan: wat en hoe? 

De stolpboerderij is misschien wel de meest kenmerkende gebouwtype van onze provincie. Maar stolpboerderijen staan nooit op zichzelf. De geactualiseerde Leidraad Landschap en Cultuurhistorie heeft voor het eerst stolpenstructuren benoemd, omschreven en planologisch verankerd. Maar waar hebben we het dan over en wat moeten gemeenten daarmee? Het Steunpunt ontwikkelde een filmpje over stolpenstructuren en schreef een artikel om gemeenten op weg te helpen.

Stolpenstructuren

In de herziene Leidraad Landschap en Cultuurhistorie heeft provincie Noord-Holland de stolpenstructuren voor het eerst omschreven. De werking van de Leidraad is vastgelegd in de Provinciale Ruimtelijke Verordening (artikel 15: Ruimtelijke Kwaliteit). Op grond daarvan is sprake van een instructie aan gemeenten: bij een ruimtelijke ontwikkeling in het landelijke gebied moeten zij rekening houden met dit punt en het uitwerken in hun bestemmingsplannen (nu) en in het omgevingsplan (onder de Omgevingswet). Het provinciaal beleid biedt daarmee visie én een verplichting om vanuit de ruimtelijke kwaliteit en het behoud van cultureel erfgoed tot bescherming van de stolpen over te gaan. De beschrijvingen van de stolpenstructuren kunnen als kader dienen voor het gemeentelijk instrumentarium.

Filmpje

De Noord-Hollandse gemeenten spelen een cruciale rol in het levend houden van stolpenstructuren, zij zijn uiteindelijk de hoeders van het typische landschap van hun regio. Omdat de ruimtelijke verankering van stolpenstructuren een nieuw fenomeen is, heeft het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland een filmpje gemaakt om duidelijk te maken wat de betekenis is van de Noord-Hollandse stolpenstructuren. Wij vroegen stolpbewoner en landschapsarchitect Jandirk Hoekstra om te vertellen over het ontstaan van stolpboerderijen, de relatie tussen historische landschappelijke structuren en de stolpenreeksen en het belang van het behoud van deze kenmerkende patronen voor het Noord-Hollandse landschap. Met dit filmpje willen we het fenomeen stolpenstructuur meer bekendheid geven en gemeenten bewust maken van hun rol in de bescherming en revitalisering van de stolp in het landschap.

Stolpenstructuren in het omgevingsplan

De laatste jaren is er steeds meer aandacht gekomen voor het behoud van individuele stolpen. In de handreiking ‘Vierkant achter de stolp 2.0’ (2018) beschrijven de Boerderijenstichting en het Steunpunt allerlei methodes om (individuele) stolpen te borgen in gemeentelijk beleid, zoals de stolpaanduiding in bestemmingsplannen, splitsingsregelingen en het bieden van planologische verruiming bij cultuurhistorisch waardevolle stolpboerderijen.

Stolpenstructuren overstijgen echter het schaalniveau van erf en straat en zijn moeilijker in stand te houden dan een individueel perceel. In ‘Vierkant achter de stolp 2.0’ is een voorzet gegeven voor een regeling ten behoeve van de bescherming van stolpenstructuren in bestemmingsplannen. Daarbij is ook een vooruitblik gegeven naar de omgevingswet en het mogelijk vastleggen van stolpenstructuren in omgevingsplannen. In het net verschenen artikel ‘borging van stolpenstructuren in omgevingsplannen’ gaan we dieper op deze materie in. Eerst benoemen we de karakteristieken van de stolpenstructuren. Vervolgens beschrijven we hoe individuele stolpen en stolpenstructuren momenteel worden beschermd en tot slot werken we één mogelijke manier uit waarop de karakteristieken van de stolpenstructuren in het omgevingsplan kunnen worden vastgelegd en beschermd.

Het artikel richt zich specifiek op de ruimtelijke verankering van de stolpenstructuren. De onderzochte methodes kunnen echter ook toepasbaar zijn voor andere ruimtelijke structuren, zoals dijken, militaire stellingen, wegen van historische waarde en beschermde stads- of dorpsgezichten.

Meer weten?

Heeft u een vraag over het borgen van stolpen(structuren) in uw gemeente? Dan kunt u contact opnemen met Rosanne Bruinsma of een kijkje nemen in Vierkant achter de stolp 2:0.

(Beeldverantwoording: Daniel Nicolas)