Voorbeeldprojecten herbestemming

Ze liggen verspreid over de stad, dateren uit de periode 1673-2009 en waren allen tot voor kort nog operationeel. Nu vormen 22 Amsterdamse brugwachtershuisjes tezamen het SWEETS hotel. Dat traject heeft geleid tot nieuwe inzichten met betrekking tot het herbestemmingsproces en de exploitatie.

Het Steunpunt ging in gesprek met Paul Heilig, medewerker vergunningen van de SED-gemeenten, om te bespreken welke nieuwe inzichten ontstaan zijn naar aanleiding van het herbestemmingsproces.

Het herbestemmingstraject Fort K’ijk is inmiddels een paar jaar geleden afgerond en in het voormalig militaire fort wonen sindsdien autistische jongvolwassenen. Hoog tijd voor een update anno 2022. Het Steunpunt ging in gesprek met Telly Noutsis, directeur van de exploitant de Heeren van Zorg, om te bespreken welke nieuwe inzichten ontstaan zijn naar aanleiding van de exploitatie. 

Ruim een halve eeuw badderden inwoners van Hilversum in het badhuis aan de Meidoornstraat. Nadat de vraag naar badhuizen verminderde bleek het uiteindelijk niet mogelijk om het openbare karakter te bewaren. Recent kreeg het rijksmonument een nieuwe bestemming door een particulier initiatief dat tot de verbeelding spreekt. Wie wil er nu niet wonen in een badhuis dat is ontworpen door Dudok?

Als onderdeel van een grotere gebiedsontwikkeling zou het ‘Logement Duitse Officieren’ aanvankelijk tot appartementencomplex worden herbestemd. Uiteindelijk heeft het gebouw een museumfunctie gekregen: recent opende het Atlantikwall Centrum haar deuren. Visie en vasthoudendheid van de bedenkers veranderden de koers van een herbestemming.

Ze liggen verspreid over de stad, dateren uit de periode 1673-2009 en waren allen tot voor kort nog operationeel. Nu vormen achttien Amsterdamse brugwachtershuisjes tezamen het SWEETS hotel – tien andere worden er nog opgeleverd. De complexe herbestemming is een verhaal over enthousiaste samenwerking en woekeren met vierkante centimeters. En vooral over liefde voor ons culturele erfgoed.

Al dertig jaar lang staat de Grote Kerk ‘in de weg’, middenin het centrum van Hoorn. Nu wordt het gesloten en ietwat bedompte gebouw getransformeerd tot een open en gastvrije plek: een hotel, restaurants en mogelijk een bierbrouwer en kaasmakerij moeten het plein weer tot leven wekken.

Liggend tussen McDonalds en een bioscoop was de transformatorbunker lange tijd een vreemde eend in de bijt. De bunker stond decennia lang leeg; een mistroostige herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Nu is één van de somberste plekken van Schagen veranderd in één van de leukste.

De kerk van Rietveld was altijd al de ‘hoeksteen van de buurt’. Letterlijk, als kubusvormig gebouw op de hoek van het water. Maar vooral figuurlijk, als een wereld in het klein: een kerk, theater, crèche en later bibliotheek. En straks met een filmzaal en brouwerij waar je zo kan binnenlopen. ‘Iedereen heeft wel iets met de Hoeksteen.’

Vakantie vieren en tegelijk een steentje bijdragen aan de zorg voor erfgoed. Dit is het uitgangspunt van de monument-en-bed-locaties van Vereniging Hendrick de Keyser. Ook de Mariatoren in Hoorn werd in 2015 omgebouwd tot een van deze onalledaagse overnachtingsplekken.

Het Steunpunt bouwt aan een overzichtelijke databank met herbestemmings- en energietransitievoorbeelden. Lees hier welke projecten inmiddels de revue zijn gepasseerd.

Een trefpunt voor de buurt. Van concerten tot uitvaarten, of gewoon een biertje proeven: een vruchtvolle samenwerking tussen gemeente en ondernemers maakte van ANNA de nieuwe culturele hotspot van Amstelveen.

Rijksmonumentale stolp De Broedersbouw heeft een nieuwe bestemming gekregen als onderkomen voor negen appartementen. Het bleef jarenlang spannend of de herbestemming zou slagen: midden in crisistijd werd het plan mét omgevingsvergunning te koop gezet.

Het Vuurtoreneiland in het Markermeer maakt onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam en was lange tijd ontoegankelijk voor het publiek. Het eiland is binnen een paar jaar uitgegroeid tot een gewilde culinaire bestemming.

Binnen het beschermde stadsgezicht van Enkhuizen, is in een voormalige scheepswerf bierbrouwerij De Werf gevestigd. Ontwikkelingen hadden hier jarenlang stilgelegen toen de werf na een brand in 2004 werd verlaten.

Het schooltje van Dik Trom is een eenklassig schoolgebouwtje uit de late 19e eeuw. Schrijver C.J. Kieviet gaf er les en schreef er zijn beroemde Dik Trom reeks. Dankzij de inspanningen van velen is het sinds 2013 een kinderboekenmuseum.

De Leeuwenhof is een vredig wereldje aan de Middenweg in Heerhugowaard, ingeklemd tussen de wijken Butterhuizen en Stad van de Zon. In 2017 werd de voormalige kaasmakerij omgetoverd tot woonzorgvoorziening voor ouderen met dementie.

De chocoladefabriek van Ringers was een begrip, maar raakte letterlijk en figuurlijk uit beeld. Dankzij inspanningen van deskundigen staat het niet meer op de slooplijst, maar speelt het de hoofdrol in de omvangrijke gebiedstransformatie van het Ringerskwartier.

Nog net op tijd is het langhuis in Oosterleek van instorting gered. Na jarenlange inspanning en een voorbeeldige restauratie kun je er nu slapen in de sfeer van het laat-negentiende eeuwse boerenbedrijf.

Psychiatrische instelling St. Willibrordus Heiloo vormde sinds 1929 een besloten wereld. Met een grotendeelse herbestemming zijn nu de poorten voor de buitenwereld opengezet.

Gemaal De Lynden maakte halverwege de 19e eeuw de Haarlemmermeer droog. De pompen zijn nu stilgelegd en sinds 2015 biedt het neogotische gemaal onderdak aan restaurant Bij Qunis.

Voorherbestemming bij Gebouw 8 op het Hembrugterrein in Zaandam. Het 19e-eeuwse, voormalige wapendepot was er lange tijd beroerd aan toe, maar wordt nu opgeknapt.

Met behoud van de karakteristieke houtconstructie kon het gebouw worden getransformeerd tot vergader- en groepsaccommodatie en werd het een toeristische trekpleister: De Wierschuur.

De Bakenesserkerk is een historische blikvanger in het hartje van Haarlem. Na jaren van leegstand vindt sinds 2011 het gemeentelijke Bureau Archeologie hier een onderkomen.

Op de plek waar nog niet zo lang geleden Brosrepen werden geproduceerd, verrijst een nieuwe stadswijk. De herbestemming van een fabrieksterrein in Bussum.

School 7 gaat verder als bibliotheek. Het charmante oude basisschooltje is nu een ontmoetingsplek die het stadscentrum en de Rijkswerf Willemsoord aan elkaar knoopt.

Het Steunpunt organiseerde op donderdag 12 oktober 2017 de Dag van de Herbestemming. Lees hier het verslag.

Fort K’IJK biedt sinds 2017 ruimte aan een belevingscentrum over de natuur en het landschap van de Stelling van Amsterdam. Daarbij is een deel van het fort verbouwd tot zorgwoningen voor jongvolwassenen met autisme.